Ostatnio spytano mnie, jaki jest mój stosunek do filozofii Karola Wojtyły, który podobnie jak ja zajmował się filozofią podmiotu. Według mnie stoi on na firmamencie polskiej filozofii, jednak zdumiony jestem, że tak niewielu naukowców ją podejmuje. Niewątpliwie są prace na temat Wojtyły, niemniej jednak bardzo trudno mi znaleźć pozycje, które w sposób istotny sięgają myśli tego znakomitego filozofa.
Trudnością w recepcji Wojtyły może być fakt, że jego prace napisane są językiem tomistycznym. Ten pochodzący z XIII wieku język nie zawsze jest adekwatny do eksplikacji nowych, czy przyszłościowych problemów, jakimi zajmował się przyszły papież. Karolowi Wojtyle to się udało, ale dla czytelnika może, to być problem.
Czym wyróżnia się myśl Wojtyły od innych stanowisk filozoficznych?
Postrzega on człowieka, jako podmiot w dużej mierze stanowiący o swoim zachowaniu. W perspektywie scjentystycznej człowiek jest uwarunkowany prawami przyrody. Źródłem zachowania człowieka jest nie on sam, lecz zewnętrze uwarunkowania, które obowiązują we wszechświecie. Człowiek może poznać te prawa i się do nich dostosować, ale nie jest w stanie ich zmienić. Przyroda jest silniejsza od pojedynczego człowieka.
Wojtyła natomiast dostrzega, że człowiek jest sprawcą, posiada wolność, a więc prawo do samodzielnego decydowania. Przekracza ograniczenia przyrodnicze. To przekroczenie nie jest wszechmocne, ale jest obecne. W dużej mierze o człowieku decydują jego zdolności do przekroczenia przyrody, jego samostanowienie. Nie tylko prawo do działania, ale też faktyczne działanie. To człowiek zmienia rzeczywistość i świat.
Człowiek będący podmiotem, autorem siebie, jest człowiekiem innym, niż człowiek zdany na siły przyrody, będący igraszką sił natury. Człowiek, podmiot, jest odpowiedzialny za swoje czyny, za swoją sprawczość, jest odpowiedzialny za relacje z innymi osobami i te relacje może kształtować.
Jest to niezwykła perspektywa. Tak różna od tej, w której jeszcze tkwimy ? spuścizny oświecenia i systemów totalitarnych, w których zostaliśmy wychowani.
O filozofii Wojtyły można mówić wiele, ale wydaje mi się, że to spostrzeżenie, że człowiek jest autorem siebie i samodzielnym sprawcą swego życia, istotnie różni Wojtyłę od innych filozofów, którzy postrzegają człowieka jako igraszkę sił natury. Pomysł i filozofię Wojtyły niewątpliwie trzeba kontynuować.
« WRÓĆ
