Niezdefiniowana potrzeba rodzimego systemu oświaty

W Polsce aktualnie wprowadzana jest reforma oświaty wynikająca z wdrażania dalszego ciągu karty bolońskiej Unii Europejskiej w postaci Europejskich Ram Kwalifikacji¹ , kompetencji kluczowych² i edukacji cało życiowej³.

Jak dotychczas reforma przebiega prawidłowo. Zostało ustanowione odpowiednie prawo i nauczycielom została wskazana podstawa programowa, według której mogą samodzielnie kształtować prowadzone przez siebie lekcje. Nowa podstawa programowa daje przestrzeń do rozszerzenia treści edukacji do potrzebnej postaci. Znalazły się w niej także zalecenia, by wykorzystywać metody aktywizujące uczniów.

Wydaje się jednak, iż jest to dopiero pierwszy etap zmian, które zostaną wprowadzone w polskim systemie edukacyjnym w celu spełnienia zaleceń unijnych. Zostały wykonane bądź są realizowane zmiany organizacyjne. W dalszym etapie, można się spodziewać, że reforma zostanie wzmocniona przez uzupełnienie wykształcenia nauczycieli o metodykę kształcenia kompetencyjnego - metodyka nauczania umiejętności kluczowych.

Obecnie nauczyciele mają uczyć czegoś, czego sami nie uczyli się na swoich studiach i nie stosują w swojej praktyce nauczycielskiej. Co więcej - nie stawiane są im wymagania uzupełnienia umiejętności w tym zakresie. Nauczyciele nawykowo nadal przekazują informacje przeznaczone do zapamiętywania, zamiast stymulować rozwój kompetencji sprawczych i pracować nad zwiększaniem zasobów osobowościowych uczniów. W aktualnej sytuacji, mimo wydania właściwych rozporządzeń oraz badań, które przeprowadza MEN, aby zweryfikować skuteczność reformy, nie jest możliwe faktyczne uzyskanie sformułowanych przez UE zmian. Niezdefiniowaną potrzebą polskiego systemu oświaty jest zdolność do prawidłowego odczytania zakresu proponowanych przez Unię Europejską zmian we wdrażaniu tej reformy.

W Europejskich Ramach Kwalifikacji wymieniono kompetencje, jakie ma uzyskać uczeń w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw. W dokumencie ERK oraz deskryptorach dublińskich wymienione zostały takie pojęcia jak:

• umiejętności personalne i społeczne,
• autonomia,
• twórcze rozwiązywanie problemów w nowych i nieznanych środowiskach,
• umiejętność formułowania sądów na podstawie niepełnych i ograniczonych informacji,
• odpowiedzialność społeczna i etyczna,
• ponoszenie odpowiedzialności za podejmowanie decyzji w nieprzewidywalnych kontekstach,
• samodzielność w kształceniu się,
• innowacyjność.

Pojęcia te stanowią podstawę do oceny do jakiego poziomu można zakwalifikować dany etap edukacji. Natomiast w aktualnie stosowanym w naszym kraju procesie kształcenia brakuje odpowiadającym tym pojęciom form i treści. Nasi uczniowie uczeni są oni jedynie wiedzy. Bez zmiany form i treści kształcenia uczniowie nie będą mieli okazji do nabywania wskazanych w dokumentach unijnych umiejętności i postaw.

Reforma oświaty w zalecanej przez Unię postaci jest możliwa do wdrożenia, jeśli zostanie uzupełnione wykształcenie nauczycieli o metodykę kształcenia umiejętności kluczowych. Bez tego reforma będzie miała charakter powierzchowny, nieskuteczny a w każdym zewnętrznym przeglądzie polskiego systemu fakt ten łatwo zostanie ujawniony.

---

1. Do wdrożenia ERK w szkolnictwie wyższym obliguje nas Komunikat z Bergen z 2005 roku, natomiast wdrożenie ERK w całym systemie edukacji proponuje Zalecenie Parlamentu Europejskiego z 23. kwietnia 2008 roku.

2. O kompetencjach kluczowych po raz pierwszy dyskutowano na międzynarodowym sympozjum w szwajcarskim Bernie w roku 1996. W ogłoszonych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w dniu 15 maja 1997 roku podstawach programowych obowiązkowych przedmiotów ogólnokształcących, znalazło się osiem umiejętności kluczowych.

1. planowania, organizowania i oceniania własnej nauki, przyjmowania za nią odpowiedzialności,
2. skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia i uwzględniania poglądów innych ludzi, poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, przygotowywania się do publicznych wystąpień,
3. efektywnego współdziałania w zespole, budowania więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji, skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm,
4. rozwiązywania problemów w twórczy sposób,
5. poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, efektywnego posługiwania się technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi,
6. odnoszenia do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenia potrzebnych doświadczeń i nawyków,
7. rozwijania sprawności umysłowej oraz osobistych zainteresowań,
8. przyswajania sobie metod i technik negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów i problemów społecznych.

Ostateczna lista kompetencji kluczowych znajduje się w Zaleceniu Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. Ustanowiono osiem kompetencji kluczowych: porozumiewanie się w języku ojczystym, porozumiewanie się w językach obcych, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowotechniczne, kompetencje informatyczne, umiejętność uczenia się, kompetencje społeczne i obywatelskie, inicjatywność i przedsiębiorczość, świadomość i ekspresja kulturalna.
Zalecenie z 2006 roku znalazło wyraz w naszej reformie oświaty przy opracowywaniu projektu nowej podstawy programowej ogłoszonej w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.

3. W 1995 roku opublikowana została Biała Księga Kształcenia i Doskonalenia, a rok 1996 ustanowiony został rokiem Edukacji Ustawicznej, w roku 2000 opublikowano Memorandum na temat uczenia się przez całe życie.

« WRÓĆ